Οι φοβίες στα παιδιά μπορούν να αναπτυχθούν σχεδόν σε οποιαδήποτε ηλικία και μπορούν να διαρκέσουν ακόμη και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όμως, μερικά παιδιά έχουν περισσότερες φοβίες από κάποια άλλα. Αυτό μέχρι ένα σημείο είναι φυσιολογικό. Όπως είναι λογικό, οι γονείς αναρωτιούνται γιατί ένα παιδί έχει φοβίες και πού οφείλονται. Πότε θα πρέπει να μας ανησυχήσει αυτό και πώς θα το βοηθήσουμε να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει τους φόβους του;
Που οφείλονται οι φόβίες στα παιδιά
Οι φόβοι μπορεί να οφείλονται σε:
- Κάποια αναπτυξιακή φάση που περνάει το παιδί
- Γενετική ευαισθησία – ορισμένα παιδιά είναι γενικά πιο ευαίσθητα και συναισθηματικά στην ιδιοσυγκρασία τους
- Αγχώδεις γονείς. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται βλέποντας τους γονείς τους
- Υπερπροστατευτική ανατροφή των παιδιών – ένα εξαρτώμενο παιδί είναι πιο πιθανό να αισθάνεται αβοήθητο και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένο άγχος
- Στρεσογόνα γεγονότα – όπως χωρισμός γονέων, τραυματισμός ή απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
- Όταν κάποια πρόσωπα ή καταστάσεις χρησιμοποιούνται ως φόβητρο για συνεργαστεί και να πειθαρχήσει το παιδί, πχ «αν δεν καθίσεις καλά θα φωνάξω την αστυνομία», «αν δεν φας όλο το φαγητό σου θα πάμε στον γιατρό να σου κάνει ένεση» κτλ.
- Φυσικά όταν κάποια παιδιά «χρησιμοποιούν» ασυναίσθητα την εκδήλωση φόβου για να τραβήξουν την προσοχή των γονιών τους, τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν μέσα στις σχέσεις και τη συμπεριφορά της οικογένειας.
Τι φοβούνται συνήθως τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία τους
Ανάλογα με την ηλικία τα παιδιά μπορεί να φοβούνται:
- το σκοτάδι
- τα έντομα
- έναν χωρισμό
- θορύβους
- την απώλεια κάποιου αγαπημένου προσώπου ή κατοικιδίου
- την αποτυχία ή ότι δε μπορούν να τα καταφέρουν καλά σε κάτι
- τον ερχομό νέου μωρού
- Τα παιδιά σχολικής ηλικίας εμφανίζουν φόβο νέων καταστάσεων (πχ αρχή σχολικής χρονιάς)
- Τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν φόβους για περίπτωση πολέμου, νέων καταστάσεων και κλοπής.
- Στους εφήβους φόβο μπορεί να προκαλέσει και το άγνωστο για τις σεξουαλικές σχέσεις.
Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά οι φόβοι αρχίζουν να μειώνονται, αλλά μπορεί και να γίνονται πιο επίμονοι.
Πότε οι φόβοι είναι ανησυχητικοί;
- όταν οι φόβοι είναι τόσο έντονοι και τόσο επίμονοι ώστε να εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα και ευεξία του παιδιού
- όταν γίνονται παράλογοι ανάλογα με την ηλικία του παιδιού
- όταν δεν μπορούμε να το καθησυχάσουμε ή να του αποσπάσουμε την προσοχή, μετατρέπονται σε φοβίες.
Δεν υπάρχουν εγγυημένες ή απόλυτες απαντήσεις. Κάθε οικογένεια πρέπει να αναπτύξει τη δική της μέθοδο προσέγγισης και τη δική της τακτική, παίρνοντας στα σοβαρά την παιδική ανάγκη για στοργή, την έλξη που ασκεί ο φόβος και τη δημιουργική αντιμετώπιση των φόβων.
Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους φόβους των παιδιών
Η στάση που θα κρατήσουμε όταν το παιδί μας εκφράσει το φόβο του είναι επίσης, καθοριστική.
- Πάντα δείχνουμε σεβασμό στις ανησυχίες του και σε καμία περίπτωση δεν του λέμε ότι είναι υπερβολικό και ότι κάνει σαν μωρό.
- Το πιο σημαντικό πράγμα είναι η συζήτηση. Ρωτάμε τι είναι αυτό που το φοβίζει και προσπαθούμε να καταλάβουμε αν αυτό οφείλεται σε κάτι που είδε ή άκουσε και το ερμήνευσε με λάθος τρόπο.
- Ένας ακόμη τρόπος είναι να εκθέσουμε το παιδί σε αυτό που το φοβίζει χωρίς να το πιέσουμε. Για παράδειγμα, φοβάται να κολυμπήσει στη θάλασσα και του δείχνουμε πώς κολυμπάμε εμείς χωρίς να το πιέσουμε να μπει.
- Το λάθος που κάνουν πολλοί γονείς είναι να γίνονται υπερπροστατευτικοί και να προσπαθούν να απομακρύνουν αυτό που φοβίζει το παιδί. Έτσι, όμως δικαιολογούν τους φόβους του παιδιού.
- Όταν οι γονείς έχουν υψηλές απαιτήσεις από τα παιδιά τους, ενώ ταυτόχρονα τους παρέχουν ελάχιστη υποστήριξη ανάλογα με την εξελικτική φάση στην οποία βρίσκονται, το παιδί αποθαρρύνεται νιώθει μεγάλη συναισθηματική ανασφάλεια.
- Ενισχύουμε και πλουτίζουμε τα συναισθήματά του
- Εμπιστευόμαστε το παιδί μας και έτσι του μαθαίνουμε να εμπιστεύεται και εκείνο τον εαυτό του, αλλά και εμάς!
- Αν δεν μας ανοίγεται με τη συζήτηση, τότε μία καλή αφορμή μπορεί να είναι ένα βιβλίο που μιλάει για τους φόβους των παιδιών και μέσα από αυτό να ξεκινήσει μία συζήτηση που θα κάνει το παιδί να αναρωτηθεί για ποιο λόγο φοβάται ο ήρωας, πώς νιώθει και τι τον έκανε να το ξεπεράσει τελικά;
Μία ενδιαφέρουσα ιστορία που μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να ξεπεράσει τους φόβους του και να νιώσει τελικά σίγουρο για τον εαυτό του είναι αυτή που εξιστορείται στο βιβλίο “Το τελευταίο φύλλο“.
Ο Φρίξος, το μικρό φύλλο, είναι ο πιο έξυπνος μαθητής στην τάξη, αλλά ακόμη και οι καλύτεροι μαθητές έχουν ανησυχίες. Ο Φρίξος φοβάται τις εξετάσεις που θα τον οδηγήσουν από την άνεση του δέντρου που τον φιλοξενεί σε ένα μέρος, στο οποίο δεν θέλει να πάει. Η δασκάλα του Φρίξου τον διαβεβαίωσε ότι μπορεί να το κάνει. “Δεν είναι κακό να φοβάσαι, αγόρι μου”, του είπε. Άραγε θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τους φόβους του και να τολμήσει ή θα αφήσει την αβεβαιότητα να τον νικήσει; (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΦΟΒΑΣΑΙ ΠΟΛΥ: ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΦΟΒΙΕΣ , 8 ετών+
Το βιβλίο «Τι να κάνεις όταν φοβάσαι πολύ» καθοδηγεί τα παιδιά και τους γονείς, καθώς και όποιον άλλο, ειδικό ή μη ειδικό, ασχολείται με τα παιδιά, στην υπερνίκηση των φοβιών χρησιμοποιώντας στρατηγικές και τεχνικές βασισμένες σε γνωστικές-συμπεριφορικές αρχές.
Αυτό το διαδραστικό βιβλίο αυτοβοήθειας είναι μια πλήρης πηγή αναφοράς για την εκπαίδευση, την κινητοποίηση και την ενδυνάμωση των παιδιών, ώστε να ξεπεράσουν τις φοβίες τους οριστικά.
Δες εδώ το βιβλίο:ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΦΟΒΑΣΑΙ ΠΟΛΥ: ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΦΟΒΙΕΣ
Αν παρόλα αυτά ένα παιδί συνεχίζει να φοβάται και αυτό δυσκολεύει την καθημερινότητά του, τότε ένας ειδικός παιδίατρος-αναπτυξιολόγος θα εκτιμήσει τις γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού και θα κρίνει αν είναι αναγκαία κάποια κατάλληλη ψυχολογική ή ψυχοθεραπευτική υποστήριξη.
Μπορεί, επίσης, να σε ενδιαφέρουν:
Αν θέλεις να ενημερώνεσαι και για άλλα παρόμοια και χρήσιμα θέματα, κάνε εγγραφή στο newsletter μας.