Η εκπαίδευση Waldorf, γνωστή και ως εκπαίδευση Steiner, βασίζεται στην εκπαιδευτική φιλοσοφία του Ρούντολφ Στάινερ. Τι είναι, όμως, η εκπαίδευση Waldorf, πώς προέκυψε και ποιος είναι ο στόχος της; Το ελεύθερο σχολείο Waldorf έχει ως βασικό στόχο την καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικότητας των μαθητών.
Γιατί ονομάστηκε Waldorf;
Το 1919 ο Ρούντολφ Στάινερ, αυστριακός φιλόσοφος και αρχιτέκτονας, προσκλήθηκε να δώσει μια σειρά διαλέξεων στους εργάτες του εργοστασίου παραγωγής τσιγάρων Waldorf-Astoria στη Στουτγάρδη της Γερμανίας.
Ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου ζήτησε από τον Στάινερ να ιδρύσει ένα σχολείο για τα παιδιά των εργαζομένων στο εργοστάσιο Waldorf. Έτσι, προήλθε και το όνομα του σχολείου, το οποίο τελικά ήταν ανοιχτό για όλα τα παιδιά.
Η φιλοσοφία του Στάινερ
Στόχος της εκπαίδευσης Waldorf είναι να καλλιεργήσει πνευματικές, καλλιτεχνικές και πρακτικές δεξιότητες των παιδιών με ολοκληρωμένο και ολιστικό τρόπο.
Δίνεται έμφαση στην φαντασία και τη δημιουργικότητα των παιδιών, που είναι μία ανεκτίμητη αξία. Ο γενικός στόχος της μεθόδου Waldorf είναι να εξοικειωθούν τα παιδιά με την αίσθηση ότι «ο κόσμος είναι καλός».
Η βάση αυτής της εκπαίδευσης είναι ο σεβασμός στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια της παιδικής ηλικίας και στην κατανόηση του ρυθμού ανάπτυξης του κάθε παιδιού.
Ελεύθερο σχολείο
Το σχολείο Waldorf βασίστηκε στη θεωρία και τη φιλοσοφία του Στάινερ, την Ανθρωποσοφία. Το πρόγραμμα σπουδών ανταποκρίνεται στις αναπτυξιακές ανάγκες της παιδικής ηλικίας. Ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την ελεύθερη σκέψη. Επομένως, έχει μεγάλη σημασία το δημιουργικό, ελεύθερο, μη δομημένο παιχνίδι. Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα ούτε μεθοδολογία διδασκαλίας. Σε ένα σχολείο Waldorf ως το νηπιαγωγείο δεν υπάρχει ακαδημαϊκό περιεχόμενο. Επικεντρώνεται στη βιωματική μάθηση.
Τι μαθαίνει ένα παιδί σε έναν παιδικό σταθμό Waldorf
Τα παιδιά έχουν πολλές ευκαιρίες για ελεύθερο μη δομημένο παιχνίδι με απλά υλικά και έτσι έχουν τη δυνατότητα να αφομοιώσουν και να κατανοήσουν τις εμπειρίες τους. Από τη φύση τους έχουν την περιέργεια να εξερευνήσουν το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον και μαθαίνουν μέσω της μίμησης, των αισθήσεων και της κίνησης. Επιπλέον, δίνεται έμφαση σε δραστηριότητες, όπως οι χειροτεχνίες, η ζωγραφική, η κηπουρική, η μαγειρική, η τέχνη, η μουσική, οι ξένες γλώσσες, η γυμναστική, που προάγουν τη δημιουργικότητα των παιδιών και ενεργοποιούν τη φαντασία τους.
Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει η εκμάθηση της ιστορίας και η γνωριμία με διάφορες εκδηλώσεις και εποχιακά φεστιβάλ. Ενθαρρύνονται οι δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο σε όλες τις καιρικές συνθήκες και σε όλες τις εποχές. Τα παιδιά μπορούν να κυλιούνται στο χορτάρι, να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να πιάνουν λάσπες και πέτρες ελεύθερα. Έτσι, μέσα από την ποικιλία των αισθητηριακών ερεθισμάτων δημιουργείται σεβασμός προς τη φύση και ενδιαφέρον για εξερεύνηση.
Είναι κατά της χρήσης τεχνολογικών μέσων, τηλεόρασης και υπολογιστών , γιατί κάνουν τα παιδιά παθητικά και περιορίζουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Επιπλέον, τα παιδικά έρχονται σε επαφή με τον προφορικό λόγο και την αφήγηση. Μαθαίνουν από που προήλθαν τα γράμματα γνωρίζοντας την αρχική μορφή τους σαν ζωγραφιά. Σιγά σιγά σε μετέπειτα βαθμίδες, στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, έρχεται αβίαστα και χωρίς πίεση η εκμάθηση της ανάγνωσης.
Η τάξη και τα φυσικά υλικά
Η τάξη ενός σχολείου Waldorf προορίζεται για να μοιάζει με ένα σπίτι, με παιχνίδια που συνήθως προέρχονται από απλά, φυσικά υλικά. Η χρήση φυσικών υλικών ικανοποιεί τις αισθητηριακές ανάγκες των παιδιών, ενισχύοντας τη φαντασία τους και την επαφή τους με τη φύση.
Σχέση δασκάλου-μαθητή
Οι δάσκαλοι των τάξεων συνήθως διδάσκουν μια ομάδα παιδιών για αρκετά χρόνια και ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού προσαρμόζουν και τον τρόπο διδασκαλίας τους. Θεωρούν ότι η σχολική ετοιμότητα εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία και το χαρακτήρα του κάθε παιδιού. Επομένως, κάθε παιδί θα πετύχει αυτό που μπορεί κάθε φορά, μόνο όταν είναι το ίδιο έτοιμο.Τα παιδιά δεν κατηγοριοποιούνται σε «καλούς» και «κακούς» μαθητές. Δεν υπάρχουν βαθμολογίες και έτσι δεν καλλιεργείται ο ανταγωνισμός. Αν κάποιο παιδί δεν τα καταφέρνει σε κάποια δραστηριότητα, ίσως τα πηγαίνει καλύτερα σε κάποια άλλη.
Δημοτικό σχολείο Waldorf
Η ανάγνωση, η γραφή και άλλα μαθήματα δεν διδάσκονται έως ότου οι μαθητές πάνε στο δημοτικό σχολείο. Υπάρχει ελάχιστη εξάρτηση από τα βιβλία, που είναι τυποποιημένα. Ο Στάινερ πίστευε ότι θα έχει αρνητικά αποτελέσματα στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών, αν από μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με αυτές τις γνώσεις. Τα δημοτικά σχολεία Waldorf δίνουν έμφαση στην καλλιέργεια της συναισθηματικής ανάπτυξης και της φαντασίας των παιδιών.
Πολλά μαθήματα και δεξιότητες που στα παραδοσιακά σχολεία θεωρούνται δευτερεύοντα, όπως η τέχνη, η μουσική, η κηπουρική και η μυθολογία, είναι τα κεντρικά μαθήματα για την εκπαίδευση Waldorf. Τα παιδιά ασχολούνται με καλλιτεχνικές εργασίες, εικαστικά, δραματοποίηση μουσική, τραγούδι και χειροτεχνίες. Επίσης, έρχονται σε επαφή με τη μυθολογία, την ιστορία, τη γεωγραφία, τη βιολογία και την αστρονομία. Η συνεργασία έχει προτεραιότητα έναντι του ανταγωνισμού. Η προσέγγιση αυτή ισχύει σε όλα τα μαθήματα, ακόμα και στη φυσική αγωγή. Τα ανταγωνιστικά ομαδικά αθλήματα εισάγονται στις ανώτερες βαθμίδες.
Επιπλέον, τα παιδιά μαθαίνουν νέες δεξιότητες, όπως είναι η χάραξη και ράψιμο, η ξυλογλυπτική, η μεταλλοτεχνία, η βιβλιοδεσία και η κατασκευή κούκλας ή μαριονέτας.
Πού υπάρχουν τα σχολεία Waldorf
Το πρώτο σχολείο Waldorf άνοιξε το 1919 στη Στουτγάρδη της Γερμανίας. Έναν αιώνα αργότερα έχει γίνει το μεγαλύτερο ανεξάρτητο σχολικό κίνημα στον κόσμο. Σήμερα λειτουργούν περίπου 1.200 ελεύθερα σχολεία Waldorf, 1.800 νηπιαγωγεία και 646 κέντρα ειδικής αγωγής, που βρίσκονται σε 75 χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Υπάρχουν, επίσης, και δημόσια σχολεία με βάση το Waldorf, σχολές και ακαδημίες, καθώς και εκπαίδευση Waldorf στο σπίτι.
Τα σχολεία Waldorf είναι μη κερδοσκοπικά και ανεξάρτητα και υποστηρίζονται από δίδακτρα και φιλανθρωπικές εισφορές. Λειτουργούν με πρωτοβουλία γονέων και εκπαιδευτικών. Επίσης, οι γονείς συμμετέχουν στην διαδικασία μάθησης και στην ομαδική εργασία της κοινότητας.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πρωτοβουλίες Waldorf που μπορεί κανείς να τις μετρήσει στα δάχτυλα.
Κριτική της μεθόδου Waldorf
Στο εξωτερικό έγιναν μαρτυρίες για περιστατικά διακρίσεων λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, σχολικού εκφοβισμού και ρατσισμού σε σχολεία Waldorf. Έτσι, υπάρχουν επικριτές αυτής της μεθόδου. Αν, όμως, ένα τέτοιο σχολείο λειτουργήσει ακολουθώντας αμιγώς το παιδαγωγικό περιεχόμενο της φιλοσοφίας του Στάινερ, τότε θα αποτελέσει σίγουρα μία επιλογή για γονείς, που θέλουν δημιουργικά παιδιά.
Βιβλίο για γονείς που ενδιαφέρονται για τη μέθοδο Waldorf
“Το μεγαλείο του μικρού παιδιού – Michaela Glöckler- Η φροντίδα και η ανατροφή του παιδιού στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του”
Σε αυτό το βιβλίο μπορείτε να βρείτε νέες και λειτουργικές ιδέες για τη φροντίδα και την ανατροφή του παιδιού κατά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του. Οι συμβουλές σε αυτό το βιβλίο αναφέρονται στις διαδικασίες της ενσάρκωσης και επισημαίνουν ζητήματα που αφορούν το μικρό παιδί (που περπατάει, μιλάει και μαθαίνει να σκέφτεται) αφενός από την οπτική γωνία της ανθρωποσοφικής γνώσης για τον άνθρωπο και αφετέρου από την έρευνα της Emmi Pikler.
-Πώς μπορεί να δοθεί στο μικρό παιδί αρκετός ελεύθερος χώρος για να ξεδιπλώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις έμφυτες ικανότητές του για το μέλλον;
-Πώς μπορεί να υποστηριχθεί η αυτόνομη θέληση του παιδιού για μάθηση, ώστε η προσωπικότητά του να αναπτυχθεί στη βάση της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας;
-Πώς οι δεξιότητες σχέσεων του μικρού παιδιού μπορούν να διαμορφωθούν με προσοχή, συντροφικότητα και εμπιστοσύνη ως προϋπόθεση για να είναι ελεύθερα ενεργό;
-Πώς πρέπει να διαμορφώνεται το περιβάλλον του μικρού παιδιού, όσον αφορά την προσωπική εκπαίδευση και την εσωτερική ανάπτυξη των γονέων και των παιδαγωγών, ώστε το παιδί να μπορεί να βιώνει την εμπειρία του να είναι μόνο του ενώ παράλληλα να μπορεί να σχετίζεται με το περιβάλλον του;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα τέσσερα βασικά ερωτήματα εναρμονίζονται με την τρέχουσα κατάσταση γνώσης και πρακτικής εμπειρίας. Για τη βέλτιστη υποστήριξη της ανάπτυξης των παιδιών σε έναν κόσμο που συχνά δεν είναι φιλικός ως προς αυτά, ο διεπιστημονικός συνδυασμός ιατρικής, ψυχολογικής και παιδαγωγικής έρευνας έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα γόνιμος και διορατικός.
*Η έκδοση έγινε σε συντονισμό με την Ένωση Παιδικών Σταθμών Waldorf και το Ιατρικό Τμήμα του Goetheanum
Δες το βιβλίο εδώ:Το μεγαλείο του μικρού παιδιού -Η φροντίδα και η ανατροφή του παιδιού στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του.
Αν σε ενδιαφέρει η παιδαγωγική μέθοδος που ακολουθεί ένας παιδικός σταθμός, μπορείς να διαβάσεις και τα άρθρα μας για:
- τη μέθοδο Μοντεσσόρι,
- την προσέγγιση του Reggio Emilia,
- τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Howard Gardner
Σχετικά βιβλία που αφορούν την ανατροφή και την αγωγή των παιδιών
Αν θέλεις να ενημερώνεσαι και για άλλα παρόμοια και χρήσιμα θέματα, κάνε εγγραφή στο newsletter μας.